Τρίτη 31 Ιανουαρίου 2023

Η πραγματική φύση της "γνώσης χρήσης Η/Υ" - Οι αντιφάσεις του φαινομένου της "μηχανικής αξιολόγησης"

To κείμενο αυτό επιχειρεί να θέσει τις θεωρητικές βάσεις για την αντιμετώπιση του ευρύτερου φαινομένου της "πιστοποίησης γνώσεων υπολογιστών/πληροφορικής" προκειμένου να μπορέσουμε να υπερβούμε την αμηχανία που αισθάνονται έναντι αυτού οι περισσότεροι συνάδελφοι ερχόμενοι αντιμέτωποι με το δίλημμα: "δημόσια" ή "ιδιωτική" πιστοποίηση γνώσεων χρήσης Η/Υ; Το δίλημμα μπορεί να τεθεί με άλλα λόγια ως εξής: Πιστοποίηση προς όφελος της κοινωνίας ή του κέρδους;

Τα κρίσιμα ερωτήματα που αναδύονται σε αυτό το πλαίσιο οδηγούν πολλούς, πληροφορικούς και μη, στο να θέσουν τα ερωτήματα:
  • Έχει τη βούληση η Πολιτεία να καθιερώσει ένα ανοικτό, προσιτό σε όλους, αδιάβλητο και άμεσα συνδεδεμένο με τις παραγωγικές και κοινωνικές ανάγκες δημόσιο σύστημα πιστοποίησης;
  • Είναι δυνατόν να υπάρξει πιστοποίηση εκτός του πλαισίου των χρηματικών-εμπορευματικών σχέσεων που κυριαρχούν στη σύγχρονη κοινωνία;
  • Μήπως πρέπει να απορριφθεί κάθε είδους πιστοποίηση;
Πώς απαντά το Κίνημα των Ελλήνων Πληροφορικών στα παραπάνω πιεστικά ερωτήματα και συνακόλουθα διλήμματα;

Διερευνώντας την κατεύθυνση προς την οποία μπορούμε να κινηθούμε για να βρούμε μια απάντηση που θα πείθει όχι μόνο εμάς αλλά και την Κοινωνία στην οποία απευθυνόμαστε πρέπει, πρώτα και κύρια, να επισημάνουμε ότι χρειάζεται, για άλλη μια φορά, η χρήση δοκιμασμένων και επίκαιρων αναλυτικών εργαλείων που θα μας επιτρέψουν να αντιληφθούμε τις πραγματικές διαστάσεις του ζητήματος αποκτώντας την αναγκαία διαίσθηση που θα μας επιτρέψει να δράσουμε αποτελεσματικά και επωφελώς. Πρέπει, επίσης, να ξεκαθαρίσουμε τους κεντρικούς στόχους μας υπό το πρίσμα της εξυπηρέτησης των ευρύτερων συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου στα πλαίσια των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη διπλή μας ιδιότητα ως επιστημόνων και Πολιτών.

Το θεωρητικό "μοντέλο" πρέπει να απαντά όχι μόνο σε οικονομικές παραμέτρους (ποιος πληρώνει και σε όφελος ποιου;) αλλά και σε παραμέτρους ποιότητας παιδείας αφού το τι μαθαίνεις, πέρα από εργασιακές "δεξιότητες", διαμορφώνει χαρακτήρες και στάση ζωής. Απαιτείται να προηγηθεί μια συζήτηση εντός της ΕΠΕ διότι πάντοτε, κατά τη φάση διαμόρφωσης του θεωρητικού πλαισίου της δράσης, ελλοχεύει ο κίνδυνος προκλήσεως σύγχυσης σε ορισμένους που αγνοούν πράγματα που για μας είναι αυτονόητα. Θα μπορέσουμε με αυτόν τον τρόπο να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα μέσα στο μυαλό μας ώστε να καταλήξουμε στη βέλτιστη διατύπωση των προτάσεών μας χωρίς να επιτείνουμε την εντέχνως καλλιεργούμενη σύγχυση σε σχέση με την επίδραση των ΤΠΕ στο κοινωνικό γίγνεσθαι, στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Η πρώτη αυτή απόπειρα θεωρητικής "ανίχνευσης εδάφους" θα βασιστεί στα αναλυτικά εργαλεία της μαρξιστικής σκέψης (ευπρόσδεκτες, βεβαίως, και άλλες προσεγγίσεις που εκκινούν από διαφορετικό θεωρητικό υπόβαθρο) και μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί συμπλήρωμα παλαιότερου, ανάλογου προσανατολισμού, κειμένου.

Οι κλασσική πολιτική οικονομία (στην προ-μαρξιστική και μαρξιστική μορφή της) δέχεται ότι η (ανταλλακτική) αξία ενός εμπορεύματος (αγαθού που παράγεται με σκοπό την ανταλλαγή με χρήμα) καθορίζεται από το κοινωνικό χρόνο που απαιτείται για την παραγωγή του και εκφράζεται χρηματικά με την τιμή που καλείται να καταβάλει ο ενδιαφερόμενος να το αποκτήσει. Με άλλα λόγια, η τιμή ενός εμπορεύματος αντιστοιχεί σε ένα είδους δεδομένο (data) που μας πληροφορεί για τη συνολική ανθρώπινη ενέργεια (κοινωνικός χρόνος εργασίας) που αφιερώθηκε για τη δημιουργία του εμπορεύματος. Στην κεφαλαιοκρατική οικονομία ο κεφαλαιούχος κατέχει τα μέσα παραγωγής (κεφάλαιο) και μισθώνει, για ορισμένο χρόνο, τη εργατική δύναμη του εργάτη για να παραχθούν αγαθά (υλικά προϊόντα ή υπηρεσίες) τα οποία διοχετεύει στη συνέχεια στην αγορά ως εμπορεύματα σε μια ορισμένη τιμή. Το κέρδος που καρπώνεται αντιστοιχεί στη διαφορά ανάμεσα στην εργασία (ώρες απασχόλησης) που του παρασχέθηκαν από τον εργάτη (φορέα της εργατικής δύναμης) από τη μια μεριά και στην αξία (κόστος) της εργατικής δύναμης από την άλλη. Η δε αξία της εργατικής δύναμης, ακολουθώντας το γενικό σχήμα της αξίας, αντιστοιχεί στις ώρες που δαπανήθηκαν για την παραγωγή της, δηλαδή (με μια καθαρά αναδρομικά θεώρηση) με την αξία των αγαθών που απαιτούνται για την επιβίωση του φορέα της (του εργάτη). Η αξία αυτή καταβάλλεται στον τελευταίο με τη μορφή του μισθού. Η παραγωγική διαδικασία είναι κερδοφόρα ότι αυτή η διαφορά (υπεραξία) είναι θετική. Με άλλα λόγια, το κέρδος του κεφαλαιούχου είναι η υπεραξία - υπερεργασία που παρέχουν σε αυτόν οι φορείς της εργατικής δύναμης, οι εργάτες. Αν δούμε, λοιπόν, τα πράγματα υπό το πρίσμα της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας, ο εργοδότης φαίνεται να αγοράζει τα μέσα παραγωγής (γι' αυτό και του ανήκουν ως ιδιοκτησία) στην πραγματικότητα, όμως, τα ιδιοποιείται (μέσω της ιδιοποίησης της υπεραξίας) από τους εργαζόμενους. Αυτό βέβαια δεν είναι άμεσα ορατό για τους εργαζόμενους και εδώ έρχεται η θεωρία της υπεραξίας να "καθαρίσει" το μύθο και να δούμε την πραγματικότητα.

Οι εξελίξεις (ιστορικές τάσεις θα λέγαμε) που βιώνουμε καθημερινά με τα πληροφορικά αγαθά, εν πολλοίς άυλα, καθιστούν αυτή την αντίφαση του καπιταλισμού (πολλοί παράγουν, λίγοι ιδιοποιούνται την εργασία τους) τόσο εμφανή, που δεν χρειάζεσαι καμία θεωρία της υπεραξίας (με την κλασσική της έννοια) για να καταλάβει κανείς τι γίνεται. Παλαιότερα, ο εργαζόμενες έβλεπε μπροστά του τις μηχανές που ανήκαν στον εργοδότη και δεν καταλάβαινε ότι είναι προϊόν ιδιοποιημένης (κλεμμένης) εργασίας. Τώρα βλέπει(;) ότι το μέσο παραγωγής είναι οι ίδιες οι γνώσεις/δεξιότητές του, τις οποίες μάλιστα απέκτησε ο ίδιος (και η οικογένειά του) καταβάλλοντας χρόνο και χρήμα! Αν ο Μαρξ χρειάστηκε να καταβάλλει ιδιαίτερη διανοητική προσπάθεια για να βρει τον τρόπο να πει και να "διδάξει" στην εργατική τάξη τους νόμους ιδιοποίησης του προϊόντος της εργασίας της, σήμερα (και όσο περνούν τα χρόνια και οι ιστορικές τάσεις που ανιχνεύσαμε αποκτούν κυρίαρχη σημασία) η αντίθετη πλευρά, η εργοδοσία, θα πρέπει να καταβάλλει προσπάθεια για να πείσει τους εργαζόμενους ότι δεν τους ανήκουν αυτά που τους ανήκουν: Τα διανοητικά μέσα παραγωγής που περιγράφονται με τον όρο γνώση.

Όσα αναφέρθηκε μέχρις εδώ συμβαίνουν στη σφαίρα της οικονομίας (δομή). Τι γίνεται όμως στη σφαίρα των θεσμών (κυρίως στη νομική σφαίρα - υπερδομή); Εκεί δηλαδή που σχηματοποιούνται και αποκτούν εξαναγκαστική ισχύ (μέσω του νόμου) τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας; Σε αυτή τη σφαίρα, η διατήρηση των δικαιωμάτων ιδιοποίησης του προϊόντος της εργασίας των εργαζομένων παίρνει τώρα άλλη μορφή: Ο ιδιοκτήτης αποκτά de facto την ιδιοκτησία των προϊόντων της εργασίας όχι γιατί προσφέρει την παραγωγική δύναμη "δεξιότητες" ή "γνώσεις" αλλά γιατί προσφέρει την παραγωγική δύναμη "οργάνωση της παραγωγής". Δεν συζητούμε το ενδεχόμενο να θεμελιώνει τις απαιτήσεις ιδιοποίησης που έχει στο γεγονός ότι προσφέρει την ασήμαντη οικονομικά υλική υποδομή - υπολογιστές κ.λ.π. Συνακόλουθα, η αντίθεση κεφαλαίου - εργασία που βιώνονταν ως αντίθεση ιδιοκτησίας μέσων παραγωγής (νεκρή εργασία) - ζωντανής εργασίας εμφανίζεται τώρα ως αντίθεση οργάνωσης παραγωγής - κατοχής γνώσεων και δεξιοτήτων.

Περαιτέρω, το κεφάλαιο κατέχει και ελέγχει την παραγωγική δύναμη κανάλια διανομής η οποία έχει αποκτήσει τεράστια δύναμη από τότε που ο καπιταλισμός εισήλθε στη φάση της μαζικής κοινωνίας. Από τότε που η υπερπαραγωγή ανέδειξε το πρόβλημα της διάθεσης των προϊόντων. Έτσι, ακόμη κι αν οι εργαζόμενοι μπορούσαν (και πολλές φορές το επιτυγχάνουν) να οργανώσουν την παραγωγή οι ίδιοι, δεν έχουν πρόσβαση στα κανάλια διανομής. Άρα η προσπάθεια αποτίναξης του εκμεταλλευτικού χαρακτήρα της παραγωγής αποτυγχάνει.Τι μπορεί να γίνει; Ας παρατηρήσουμε καταρχάς ότι τα κανάλια διανομής, αν συγκροτούνται με όρους μαζικής κοινωνίας, είναι αδύνατον να υποκατασταθούν παρά μόνο με την επένδυση σημαντικών πόρων. Περιλαμβάνουν αν μη τι άλλο τεράστια έξοδα marketing και διαφήμισης που είναι αδύνατον να καλυφθούν από συνεταιριστικού τύπου οργανώσεις των εργαζόμενων ή από μεμονωμένους εργαζόμενους. Η λύση του franchising που υποτίθεται παρέχει το marketing και γενικά το κανάλι διανομής και προμηθειών, είναι απλώς μια άλλη λύση κυριαρχίας του κεφαλαίου και μάλιστα με μειωμένα δικά του έξοδα. Η λύση φαίνεται να είναι η η υπέρβαση της μαζικής διανομής. Δηλαδή η παραγωγή και πώληση προϊόντων με όρους προσωπικής, χρονικής και χωρικής εγγύτητας. Αυτό θέλει ταυτόχρονα ένα άλλο καταναλωτικό πρότυπο, αλλά και ένα άλλο παραγωγικό πρότυπο, μια άλλη οικονομική κουλτούρα. Σε αυτό το πρότυπο η μικρομεσαία επιχείρηση και ο απαιτητικός, ενημερωμένος, ορθολογικός καταναλωτής είναι το σημείο εκκίνησης. Αν αυτά ακούγονται πολύ θεωρητικά, ας ρίξουμε μια ματιά ΕΛΛΑΚ.: Ένας παραγωγός μικρός παράγει για χρήστες που είναι περισσότερο απαιτητικοί από τους μαζικούς χρήστες της Microsoft για παράδειγμα.

Όμως, είναι ώρα να επανέλθουμε εκεί που ξεκινήσαμε: Πιστοποίηση. Γιατί χρειάζεται η πιστοποίηση; Διότι προσφέρει μια διαμεσολάβηση μεταξύ αυτού που ισχυρίζεται ότι ξέρει κάτι και αυτού που δεν ξέρει να αξιολογήσει τον πρώτο. Προϋποθέτει εργοδότη (η διευθυντή) χωρίς γνώσεις και ταυτόχρονα ανυπόμονο να προσλάβει και να βάλει άμεσα τον εργαζόμενο στη διαδικασία της παραγωγής. Χρειάζεται πιστοποίηση αν ο ενεργών την πρόσληψη ξέρει να αξιολογήσει τον προσλαμβανόμενο; Αν, λοιπόν, υποθέσουμε ότι καταργείται η πιστοποίηση, αφαιρείται η δυνατότητα του εργοδότη να ζητήσει επιπλέον δεξιότητες; Όχι κατ' ανάγκη.

Παρόμοια, είναι λύση η εκπαίδευση του εργαζόμενου στην επιχείρηση; Μήπως έτσι δημιουργείς μια κατάσταση όπου έχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα οι μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν τους πόρους να επενδύσουν στην εκπαίδευση των εργαζομένων τους; Άρα και ως προς αυτή την παράμετρο, το να απαιτείς την εκπαίδευση μέσα στην σχέση εργασίας, υπό τις παρούσες συνθήκες, μπορεί να έχει ποικίλες και αντιφατικές συνέπειες...

Η λύση της πιστοποίησης (και της κατάρτισης) με ευθύνη και έξοδα του κράτους ίσως είναι προτιμότερη. Αυτό αμέσως θέτει το ζήτημα του περιεχομένου της εκπαίδευσης. Διότι αν η δημόσια παιδεία περιοριστεί σε μετάδοση τεχνικών δεξιοτήτων, τότε μπορεί από τη μια να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που αναφέρθηκαν όταν η πιστοποίηση γίνεται εμπορικό προϊόν ή ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των μεγάλων επιχειρήσεων, και από την άλλη να πληγεί η ανθρωπιστική διάσταση της παιδείας. Τίθεται συνεπώς ένα νέο πρόβλημα: Πώς (με ποιο τρόπο) θα παρασχεθεί εκπαίδευση,  κατάρτιση και πιστοποίηση στα πλαίσια της δημόσιας παιδείας;

Συζητούνται εδώ και καιρό ζητήματα που αφορούν την ίδρυση και λειτουργία δομών δια βίου μάθησης.. Κινούνται στη λογική που αναπτύξαμε. Κάποιοι διατυπώνουν επιφυλάξεις διότι θεωρούν ότι απειλούν τα υφιστάμενα πτυχία, την αυτοτέλεια των πανεπιστημίων, την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Έχουν δίκιο. Διότι ταυτόχρονα, το επίπεδο σπουδών, το επίπεδο των φοιτητών, υποβαθμίζεται. Οι επίσημες πολιτικές ηγεσίες (αυτές που κυβερνούν και αυτές που θέλουν να κυβερνήσουν) αποδέχονται και προωθούν στην πράξη την υποβάθμιση. Είναι απαθείς παρατηρητές ενός συστήματος το οποίο απλώς έχει την τάση να έρθει σε μια κατάσταση σταθερότερης ισορροπίας. Δηλαδή μέγιστης εντροπίας! Δεν τους ενδιαφέρει παρά η πολιτική τους επιβίωση. Γι' αυτό και δεν πειράζουν το σύστημα. Απλώς το παρατηρούν και "πάνε όπου πάει το ποτάμι". Τους αρκεί να επιπλέουν. Η κοινωνία των πολιτών μπορεί να αποτελέσει το στήριγμα. Δηλαδή μεταξύ των άλλων και η ΕΠΕ. Και ερχόμαστε τώρα στα δικά μας. Αν η προηγούμενη ανάλυση ισχύει χοντρικά, ποια είναι η δική μας ευθύνη και ταυτόχρονα ευκαιρία καταξίωσης;

Ας διατυπώσουμε κάποιες κρίσιμες διαπιστώσεις με πλούσια επιστημονική βιβλιογραφική υποστήριξηΗ γνώση δεν είναι εμπόρευμα. Είναι αποτέλεσμα προσωπικού μόχθου και ανήκει αποκλειστικά στο φορέα της. Κατακτάται μέσα από την επίπονη συν-εργασία με τον κατάλληλο και προσεκτικά επιλεγμένο εκπαιδευτή ο οποίος έχει την υποχρέωση να εμπνεύσει εμπιστοσύνη, ενθουσιασμό και φιλοπονία στον εκπαιδευόμενο. Πάνω απ' όλα, οφείλει να του μεταδώσει το απαραίτητο ήθος διαμέσου των κατάλληλων (για την ηλικία και την προηγούμενη ηθική στάθμη του εκπαιδευόμενου) ιδανικών που θα καταστήσουν ευχερή την αγαθή χρήση της γνώση που αποκτά, δεδομένου ότι η πραγματική γνώση αυξάνει τις δυνατότητες για έργα "αγαθά" ή "πονηρά".
Το μετέπειτα έργα του εκπαιδευθέντος μαθητή θα αποτελέσουν τη βάση αξιολόγησης τόσο για τις "γνώσεις" όσο και για το "ήθος" που αυτός οικοδόμησε μέσα από τη συν-εργασία του με τον εκπαιδευτή. Κατ' αντιστοιχία, ο εκπαιδευτής θα αξιολογηθεί κατά τα "έργα" του, δηλαδή συναρτήσει της μετέπειτα πορείας των προσώπων που έχει εκπαιδεύσει. Διπλή αξιολόγηση λοιπόν: Των εκπαιδευθέντων και του εκπαιδευτή. Η διπλή αυτή αξιολόγηση οφείλει να λαμβάνει υπόψη τόσο την ποσότητα του παραχθέντος έργου όσο την ποιότητά του (αν "κείται" σε "αγαθή" ή "πονηρή" κατεύθυνση).

Με διαφορετικά λόγια, η αξιολόγηση του έργου που παρήγαγε ο εκπαιδευθείς μαθητής μπορεί να νοηθεί ως ένα διάνυσμα, η μία διάσταση του οποίου εκφράζει τη γνώση και τις δεξιότητες που κατακτήθηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή ενώ η άλλη διάσταση εκφράζει το ήθος και τα ιδανικά που υιοθετήθηκαν. Η διανυσματική διαφορά της αξιολόγησης του "προηγούμενο έργου", πριν την έναρξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας, και του "μετέπειτα έργου", μετά το πέρας αυτής, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το "γνωσιοηθικό κέρδος" του μαθητής κατά τη διάρκεια της "μαθητείας" και το οποίο είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του με τον εκπαιδευτή του. Η διανυσματική σύνθεση του γνωσιοηθικού κέρδους των εκπαιδευθέντων θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι εκφράζει το έργο του εκπαιδευτή.

Δευτέρα 28 Μαρτίου 2022

Η Πληροφορική ως επιστήμη του επιτελεστικού λόγου

 

Στο λήμμα για την Πληροφορική της ελληνικής Wikipedia, διαβάζουμε ότι: "Πληροφορική ονομάζεται η επιστήμη του επιτελεστικού λόγου, δηλαδή του λόγου (σε διάφορες μορφές) με τη βοήθεια του οποίου είναι εφικτή η επιτέλεση (εκτέλεση) ενεργειών που προκαλούν μεταβολές στον φυσικό κόσμο ή στον τρόπο λειτουργίας τεχνολογικών συσκευών διατάξεων και συστημάτων."

Παρατηρούμε καταρχάς ότι, σύμφωνα με τον ανωτέρω ορισμό, η επιστήμη της Πληροφορικής συνδέεται με τους υπολογιστές (τεχνολογικές διατάξεις και συστήματα) που έχουν την ικανότητα να ενεργούν σύμφωνα με τις οδηγίες (επιτελεστικός λόγος) που τους παρέχονται. Ωστόσο, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι τα φαινόμενα του επιτελεστικού λόγου δεν περιορίζονται μόνο σε αυτές τις περιπτώσεις. Ειδικότερα, οι φυσικές γλώσσες, δηλαδή ο ανθρώπινος λόγος, μπορεί, υπό κατάλληλες συνθήκες, να επιτελεί ενέργειες. Η μορφή αυτή του ανθρώπινου λόγου ονομάζεται ομιλιακό ενέργημα (speech act) και μελετάται από την κοινωνιογλωσσολογία καθώς και άλλα συναφή επιστημονικά πεδία.

Περαιτέρω, τα επιτελεστικά φαινόμενα του λόγου σαφώς και δεν περιορίζονται μόνο στις φυσικές γλώσσες. Οι κώδικες επικοινωνίας των ζώων (ακόμη και των φυτών) μπορεί να θεωρηθεί ότι ενσωματώνουν επιτελεστικά φαινόμενα: Όταν ένα ζώο επικοινωνεί με άλλα του είδους του συχνά εκπέμπει κατάλληλα σήματα που οδηγούν σε συγκεκριμένες ενέργειες από τους αποδέκτες, όπως για παράδειγμα τη αποφυγή κάποιου κινδύνου. Συνακόλουθα, ο επιτελεστικός λόγος, έστω και με τη μορφή ενός απλού κώδικα σημάτων, μπορούμε να πούμε ότι συνδέεται άρρηκτα με το φαινόμενο της ζωής και προϋπάρχει της εμφάνισης του ανθρώπου. 

Ωστόσο, εκκινώντας κανείς από τις ανωτέρω παρατηρήσεις - διαπιστώσεις, μπορεί να βρει και άλλες πολύ ενδιαφέρουσες περιπτώσεις επιτελεστικού λόγου: Σύμφωνα με το βιβλίο της Γενέσεως, η δημιουργία το σύμπαντος κόσμου πραγματοποιείται δια του Λόγου ("... καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτω φῶς· καὶ ἐγένετο φῶς..."). Το δε Ευαγγέλιο του Ιωάννη ξεκινά ως εξής: "Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος. Οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν Θεόν. Πάντα δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἓν ὃ γέγονεν.". Δηλαδή, ο Λόγος είναι η αιτία των πάντων αφού τα πάντα έχει πραγματοποιηθεί δι' αυτού! Και μάλιστα, ο Λόγος αυτός έχει προσωπική υπόσταση ως Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδας!

Με αυτές τις σκέψεις, ξεκίνησε μια γόνιμη συνεργασία το γράφοντα με τον Αγιογράφο Δημήτρη Σκουρτέλη η οποία κατέληξε στη δημιουργία της παρακάτω εικόνας η οποία ιστορεί τις παραπάνω παρατηρήσεις και πολλά άλλα που αφορούν την ίδια τη φύση του ανθρώπου ως "κατ' εικόνα και ομοίωση" του ίδιου του Θεού. Περισσότερες λεπτομέρειες για την ανωτέρω εικόνα δίνει ο ίδιος ο δημιουργός σε σχετική ανάρτηση σε ιστολόγιό του. 

Αξίζει, νομίζω να μελετηθεί περαιτέρω η φύση της Πληροφορικής ως επιστήμης του επιτελεστικού λόγου και οι γόνιμες συνδέσεις που παρέχει μια τέτοια θεώρηση με τις ανθρωπιστικές επιστήμες και όχι μόνο... Ιδιαίτερα σήμερα που, λόγω και των ραγδαίων εξελίξεων στην Τεχνητή Νοημοσύνη, στη Βιοπληροφορική και στο Διαδίκτυο (ιδίως στη μορφή του ως Διαδίκτυο των Πραγμάτων), ερχόμαστε αντιμέτωποι ως Πληροφορικοί αλλά και συνολικά ως Ανθρωπότητα, με μεγάλα διλήμματα και προκλήσεις, με καίρια ερωτήματα που αναζητούν απαντήσεις από την καθεμιά και τον καθένα μας ως Πληροφορικών και ως ενεργών πολιτών...

Πέμπτη 28 Οκτωβρίου 2021

Παιδεία και Πληροφορική: Η ποιητική ουσία της Πληροφορικής ως δημιουργική πρόκληση για το εκπαιδευτικό μας σύστημα

The process of preparing programs for a digital computer 
is especially attractive because it not only can be 
economically and scientifically rewarding, 
it can also be an aesthetic experience
much like composing poetry or musici. 

Donald Knuth, The Art of Programming

ἡ γάρ τοι ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὂν ἰόντι ὁτῳοῦν αἰτία πᾶσά ἐστι ποίησις, ὥστε καὶ αἱ ὑπὸ πάσαις ταῖς τέχναις ἐργασίαι ποιήσεις εἰσὶ καὶ οἱ τούτων δημιουργοὶ πάντες ποιηταίii.
Πλάτων, Συμπόσιον


Τον τελευταίο καιρό αναδεικνύεται εκ νέου, με πολύ συγκεκριμένη μορφή, το ερώτημα: Είναι επιστήμη η Πληροφορική; Αναφερόμαστε, φυσικά, στα τεκταινόμενα στο χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η ειδική μορφή του ερωτήματος αφορά την επιστημονική αυτονομία και την παιδαγωγική αξία της Πληροφορικής. Συνακόλουθα, την αναγκαιότητα ύπαρξής της στο δημόσιο σχολείο ως αυτόνομου επιστημονικού πεδίου άρα και της διατήρησης των κλάδων εκπαιδευτικού προσωπικού Πληροφορικής ΠΕ19 και ΠΕ20.

Ας εντοπίσουμε αρχικά τους δύο πόλους ανάμεσα στους οποίους κινούνται οι απαντήσεις που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την αυτονομία της Πληροφορικής γενικώς και ειδικώς σε σχέση με την παρουσία της στο εκπαιδευτικό σύστημα:
  1. Ολιστική προσέγγιση: Η Πληροφορική δεν έχει εγγενή αυτονομία και πρέπει να αντικατασταθεί και ως λέξη με τον συμβατικό όρο ΤΠΕiii. Ειδικώς για την εκπαίδευση, οι οπαδοί αυτής της προσέγγισης διατείνονται ότι στόχος της εισαγωγής των ΤΠΕ στο σχολείο είναι να ενισχύσουν τη διαθεματικότητα και να εκσυγχρονίσουν τη διδασκαλία των συμβατικών διδακτικών αντικειμένων.
  2. Τεχνοκρατική προσέγγιση: Η Πληροφορική είναι εγγενώς αυτόνομη ως επιστημονικό πεδίο με διακριτή παιδαγωγική αξία που συνδέεται, μεταξύ άλλων, με το λογικό συλλογισμό, την επίλυση προβλημάτων, την ικανότητα ανάλυσης και σύνθεσης. Συνακόλουθα, το σχολείο οφείλει να προσφέρει στους μαθητές αντίστοιχα μαθήματα, ιδίως στη λυκειακή βαθμίδα.

Φυσικά, οι δύο ανωτέρω προσεγγίσεις είναι, όπως αναφέραμε, οι δύο πόλοι ενός άξονα εντός του οποίου αρκετές άλλες μικτές προσεγγίσεις είναι δυνατές. Ο όρος που συνήθως χρησιμοποιείται για να τις περιγράψει είναι πραγματολογική προσέγγιση. Εδώ, φαίνεται να συνυπάρχουν η χρήση των ΤΠΕ ως μέσου πρόσβασης στην πληροφορία (ολιστική προσέγγιση), η διδασκαλία της Πληροφορικής για την οικοδόμηση γνώσεων και δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων με τη βοήθεια των ΤΠΕ -οι οποίες, όμως, εκτιμάται ότι έχουν γενική αξία και εφαρμογή και σε άλλα πεδία- και, τέλος, οι ΤΠΕ ως κοινωνικό φαινόμενο και συστατικό του σύγχρονου πολιτισμού.

Είναι προφανές ότι η πραγματολογική προσέγγιση παρουσιάζει ισχυρά πλεονεκτήματα και, εν τέλει, δεν μπορεί παρά να είναι η κυρίαρχη επιλογή. Ωστόσο, ακριβώς λόγω της ιδιομορφίας της ως ενδιάμεσης προσέγγισης ανάμεσα στους δύο πόλους, είναι πολύ εύκολο να διολισθήσει στην πράξη σε δύο αμοιβαίως ενισχυόμενες (φαύλος κύκλος) κατευθύνσεις:
  • Η διολίσθηση προς το ολιστικό μοντέλο οδηγεί σε φαινόμενα όπου τα μαθήματα Πληροφορικής αποσυνδέονται από την ανάγκη οικοδόμησης γενικών γνώσεων και δεξιοτήτων που αντέχουν στο χρόνο και δεν επηρεάζονται από τις συνεχείς ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές.
  • Η διολίσθηση προς το τεχνοκρατικό μοντέλο συνεπάγεται φαινόμενα όπου τα μαθήματα που κάνουν χρήση των ΤΠΕ εστιάζουν μονομερώς σε τεχνικές ανεύρεσης, μετασχηματισμού, αρχειοθέτησης, διανομής και μεταγωγής πληροφοριών χωρίς οι μαθητές να μπορούν να οικοδομήσουν γνώσεις και δεξιότητες ποιοτικής διάκρισης, κριτικής αποτίμησης, εκφραστικής ακρίβειας και συνεργατικής δημιουργίας.
Εκτιμούμε ότι ο φαύλος κύκλος που επισημαίνουμε είναι ήδη υπαρκτός και, εκτός των άλλων, παίρνει μορφές που αλλοιώνουν την ίδια τη φύση της παιδείας. Αναφερόμαστε στην επικράτηση εμπορευματικών προσεγγίσεων για την “πιστοποίηση Η/Υ” ή το “πανελληνίως εξεταζόμενο μάθημα” ως επιστέγασμα της διαδικασίας βασικού και προχωρημένου ψηφιακού εγγραμματισμού αντίστοιχα.

Με διαφορετικά λόγια, οι μαθητές καλούνται να αναπτύξουν τεχνικές δεξιότητες χειρισμού των ΤΠΕ και των μεθοδολογικών αρχών της Πληροφορικής εν είδει παθητικών καταναλωτών της τεχνολογίας. Δεν αναπτύσσουν τις αναγκαίες δημιουργικές ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να εκφραστούν (προσωπικά ή συνεργατικά) μέσω των εργαλείων και των μεθοδολογικών αρχών της Πληροφορικής προκειμένου να συμμετέχουν συνειδητά στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι σήμερα ως μαθητές και αύριο ως υπεύθυνοι πολίτες. Πολύ περισσότερο, δεν αποκτούν τα αναγκαία διανοητικά εφόδια που θα τους επιτρέψουν ως μέλη του κοινωνικού συνόλου να κατανοήσουν τις σύγχρονες τεχνολογίες και να συμβάλλουν στην δημοκρατική διαχείριση - διακυβέρνηση της τεχνολογίας και των εφαρμογών της.

Δυστυχώς, οι ανωτέρω παρατηρήσεις, στο βαθμό που όντως απηχούν τη βιούμενη από όλους μας εκπαιδευτική πραγματικότητα, ισχύουν κατά μείζονα λόγο για το μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας μας. Οι πολίτες παραμένουν διανοητικά αφοπλισμένοι την ίδια στιγμή που η ανάγκη ενεργούς εμπλοκής τους στην ορθολογική αξιοποίηση της Πληροφορική προς όφελος όλων είναι περισσότερο από ποτέ πιεστική. Η κοινωνία συνολικά, όχι μόνο το σύγχρονο σχολείο, παραμένει σε καθεστώς πληροφορικής αμάθειας ή, το χειρότερο, ημιμάθειας που οδηγεί σε προσωπικές και συλλογικές αποφάσεις που σπαταλούν πολύτιμους και σπάνιους πόρους. Έχουμε και σε επίπεδο κοινωνίας ανάλογο φαύλο κύκλο: Η μαζική χρήση των ΤΠΕ αντιστοιχεί σε κυνήγι των τεχνολογικών εξελίξεων με τη μορφή του τεχνολογικού καταναλωτισμού σε ατομικό και κρατικό επίπεδο. Η δε Πληροφορική των “ουδέτερων τεχνοκρατών” διαμορφώνει ένα οργουελικό μέλλον για όλους.

Η κατάσταση που περιγράψαμε φαίνεται να επιβεβαιώνει μια φιλοσοφική παράδοση που αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την τεχνολογία θεωρώντας ότι βρίσκεται στον αντίποδα του ανθρωπισμού. Ως απάντηση στον τεχνολογικό μονόδρομο των σύγχρονων κοινωνιών, συνήθως προτείνεται η Τέχνη (με την έννοια των Καλών Τεχνών - Arts) η οποία αποτελεί ανέκαθεν το πεδίο συνάντησης του Ανθρώπου με το Αγαθό, την Αλήθεια και το Κάλλος. Αυτός ο δυισμός Τέχνης και Τεχνολογίας είναι μάλλον άγνωστος στο αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους οι οποίοι με τον όρο Τέχνη εννοούσαν εξίσου τις Καλές Τέχνες και τις Πρακτικές Τέχνες. Αν στις μέρες μας αυτή η αρχική ενότητα έχει διασπαστεί τούτο μάλλον οφείλεται στην μονομερή εστίαση της Τεχνολογίας στην εργαλειακή αποτελεσματικότητα με τελικό στόχο την μεγιστοποίηση οικονομικών μεγεθών.

Στην περίπτωση της Πληροφορικής, ωστόσο, εμφανίζονται κάποιες αξιοσημείωτες ρωγμές στο κυρίαρχο υπόδειγμα του Τεχνολογείν. Η πλέον ορατή, προς το παρόν, αφορά τη στάση ζωήςiv του Ελεύθερου Λογισμικού. Φαίνεται πως η ίδια η φύση της Πληροφορικής καθιστά εφικτή την επανασύνδεση των Πρακτικών Τεχνών με τις Καλές Τέχνες επαναφέροντας τον όρο Τέχνη στον αρχικό εννοιολογικό του χώρο. Συνακόλουθα, το βίωμα του τεχνολόγου Πληροφορικού το οποίο μας περιγράφει ο Donald Knuthv αποτελεί κατεπείγουσα ανάγκη να μεταφερθεί στο χώρο του σχολείου. Ως βίωμα τόσο του δάσκαλου Πληροφορικού όσο και του μαθητή. Εξάλλου, η χαρά της δημιουργίας δεν περιορίζεται μόνο στο πεδίο της “χρήσης” γλωσσών προγραμματισμού γενικού σκοπού. Αφορά τη χρήση και άλλων πληροφορικών αγαθών. Παρατηρείται, μάλιστα, στις μέρες μας μια διαρκώς εντεινόμενη τάση να αναδειχθεί αφενός η φύση της Πληροφορικής ως γενικής γλώσσας-εργαλείου του σκέπτεσθαι και αφετέρου των συναφών τεχνολογιών ως ειδικών γλωσσών-εργαλείων πρακτικής δημιουργικής έκφρασηςvi. Μια τέτοια προσέγγιση της Πληροφορικής και της Πληροφορικής Παιδείας μπορεί πραγματικά να αποτελέσει μια καρποφόρα πρόκληση για το δημόσιο σχολείο. Να προσφέρει πολύτιμα διανοητικά και πρακτικά εφόδια στη νεολαία και να διαμορφώσει ένα πεδίο αρμονικής συνύπαρξης του Τερπνού με το Ωφέλιμο.

Είναι αλήθεια, βεβαίως, ότι η Πληροφορική στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο παραμένει απομονωμένη. Χωρίς υψηλούς προστάτες παλεύει χρόνια τώρα για να σταθεί όρθια και να υπηρετήσει τη νεολαία μας. Παρά τις αστοχίες του καθένα μας προσωπικά, ως συλλογικότητα παραμένουμε προγραμματικά και με ενσυνείδητη εμμονή εκτός των μηχανισμών διαχείρισης της μόρφωσης ως “επαγγελματικής ύλης”. Συνακόλουθα, οι σκέψεις που διατυπώσαμε είναι απολύτως απίθανο να αποτελέσουν άξονες κεντρικής εκπαιδευτικής πολιτικής. Ωστόσο, έχουμε εμπιστοσύνη στο καινοτόμο πνεύμα και τη δημιουργικότητα των συναδέλφων Πληροφορικών της Εκπαίδευσης. Γνωρίζουν να λύνουν προβλήματα και συνεπώς θα βρουν τη λύση και στο πρόβλημα της ανάδειξης της ποιητικής ουσίας της Πληροφορικής κι ας παραμένει πεζό και εχθρικό το εργασιακό τους περιβάλλον.

Τούτη την ώρα που οι συσσωρευμένες επιζήμιες συνέπειες του πολιτικού τυχοδιωκτισμού δεκαετιών διαμορφώνουν μια ζοφερή πραγματικότητα που συντρίβει μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς, εμείς στέλνουμε στους συναδέλφους εκπαιδευτικούς ένα ποιητικό μήνυμαvii αισιοδοξίας. Και τους ευχαριστούμε γιατί κρατούν ζωντανή την ελπίδα όλων μας για ένα σχολείο που θα κάνει πρώτο την αρχή για έναν καλύτερο κόσμο.

Ωσάν το έρημο δεντρί 
που 'ναι στ' αόρι απάνω 
μ’ αρέσει να 'μαι αμοναχός 
με τσοι πολλούς δεν κάνω 

Κι άμας ο κόσμος σκοτεινιά 
γεμίζει να γυρίζω 
Χαΐνης και τση χαραυγής 
τσ' ελπίδες να σκορπίζω.

Το Διοικητικό Συμβούλιο
της Ένωσης Πληροφορικων Ελλάδας
(http://www.epe.org.gr)
Ηλεκτρονική γραμματοθυρίδα επικοινωνίας: info@epe.org.gr

Σημειώσεις:

i. “Η διαδικασία προγραμματισμού υπολογιστών είναι ιδιαίτερα ελκυστική όχι μόνο επειδή μπορεί να είναι οικονομικά και επιστημονικά ανταποδοτική αλλά και επειδή μπορεί να είναι μια αισθητική εμπειρία όπως η σύνθεση ποίησης ή μουσικής.

ii.“... κάθε αιτία που από την ανυπαρξία προχωρά στην ύπαρξη, είναι ποίηση, με αποτέλεσμα και όλα τα έργα των Τεχνών είναι ποίηση και όλοι οι δημιουργοί αυτών ποιητές.”. Με μια πιο ελεύθερη απόδοση: “Οποιοσδήποτε δημιουργεί/παράγει κάτι είναι ποιητής-δημιουργός”.

iii. Σκόπιμα αποφεύγουμε την ανάλυση του αρκτικόλεξου ΤΠΕ. Αφενός αμφισβητούμε την τρέχουσα απόδοσή του ως Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών καθώς αποκλίνει από την ορθή μετάφραση του αγγλικού ICT – Information and Communication Technologies ιδίως όσον αφορά την αντιστοιχία μεταξύ Πληροφορικής και Information. Αφετέρου ήδη παρατηρείται η τάση χρήσης του ως αυτόνομου εννοιολογικά ουσιαστικού σε φράσεις όπως: έργα ΤΠΕ, επιστήμονες ΤΠΕ, τμήματα ΤΠΕ, μάθημα ΤΠΕ κ.λ.π. κ.λ.π. Γνώμη μας είναι ότι οι ανωτέρω νεολογισμοί χρησιμοποιούνται ακριβώς για να εξοβελιστεί από το νεοελληνικό λεξιλόγιο η λέξη Πληροφορική και τα παράγωγά της.

iv. Θεωρούμε ότι το ελεύθερο λογισμικό είναι πρωτίστως στάση ζωής και όχι απλώς κίνημα (movement) όπως συνήθως προσδιορίζεται. Αυτό περιγράφεται πολύ παραστατικά στο κείμενο της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας του Richard Stallman “Ελεύθερο Λογισμικό: Ελευθερία και Συνεργασία” (http://www.gnu.org/events/rms-nyu-2001-transcript.txt)

v. “The process of preparing programs for a digital computer is especially attractive because it not only can be economically and scientifically rewarding, it can also be an aesthetic experience much like composing poetry or music.” Donald Knuth, The Art of Programming

vi. Τελείως ενδεικτικά παραπέμπουμε στο πρόσφατο (Σεπτέμβριος 2013) αφιέρωμα του περιοδικού Computer της IEEE στην Πληροφορική Παιδεία με τίτλο “Computing Education: Beyond the Classroom”. Στο εισαγωγικό σημείωμα (http://www.computer.org/csdl/mags/co/2013/09/mco2013090030.html) του αφιερώματος διαβάζουμε: “Computing is a form of expression and a tool for thinking.”

vii. Στίχοι του τραγουδιού Χαΐνης του Δημήτρη Αποστολάκη


Τρίτη 26 Οκτωβρίου 2021

Εργαστήρια Δεξιοτήτων. Ή: Πως να ΜΗΝ προσφέρεις Παιδεία

    Ο Βαγγέλης είναι μαθητής της Γ’ Γυμνασίου. Είναι απουσιολόγος και ήδη γνωρίζει πάρα πολλά: Διαβάζει και καταλαβαίνει τις προδιαγραφές (a.k.a. “specs”) μιας κάρτας γραφικών, ξέρει να διαβάζει και να απαντά σε μηνύματα e-mail, στο Viber, στο Messenger, να κοινοποιεί την τοποθεσία του στους χάρτες της Google και άλλα αντίστοιχα σε σχέση με τις λεγόμενες ΤΠΕ. Γνωρίζει επίσης πως αν αγοράσει ένα προϊόν στο όνομα κάποιου ελεύθερου επαγγελματία, φίλου π.χ. του πατέρα του, μπορεί να αποφύγει τον ΦΠΑ.

    Θυμάται ακόμη αυτό που έγραφε στην Α’ Γυμνασίου το βιβλίο της Οικιακής Οικονομίας, ότι δηλ. “σκοπός της οικογένειας είναι να καταναλώνει και δεν παραλείπει να ζητά συχνά απ’ τους γονείς του ακόμη και αγαθά που δεν έχει ανάγκη· όπως π.χ. εκείνο το σούπερ κινητό με τον φωτογραφικό φακό των 48 MPixels, τα 16Gb RAM και την υποστήριξη 5G. Η εν λόγω τεχνολογία δεν έχει ακόμη “φτάσει” στην πόλη όπου ζει, αλλά τι θα γίνει αν κάποτε “έρθει” η 5G στα μέρη του και έχει ακόμη παλιό (;) κινητό που δεν την υποστηρίζει; (Εντάξει, μάλλον απίθανο αυτό το τελευταίο). Εντυπωσιακό τέλος είναι και το ότι ξέρει να κλίνει σε όλες τις πτώσεις το ουσιαστικό “καινοτομία” και να ορίζει σωστά το παράγωγο ρήμα ως: “Δημιουργώ, προτείνω ή εισάγω κάτι το πρωτοποριακό, τελείως καινούργιο ή ριζικά διαφορετικό από αυτά που υπήρχαν παλιότερα, κάτι που αποτελεί τομή σε σχέση με το παρελθόν”.

    Απ’ την άλλη πάλι, ο Βαγγέλης αγνοεί σε ποιον αιώνα περίπου διαδραματίζονται τα έπη του Ομήρου. Επίσης δεν έχει διαβάσει “κανένα βιβλίο του Σωκράτη” όπως λέει ο ίδιος όταν τον ρωτούν για τον φιλόσοφο, ενώ το όνομα Νεύτων του θυμίζει αμυδρά κάτι που είχε ακούσει στην Μελέτη Περιβάλλοντος όταν ακόμα πήγαινε στο Δημοτικό. Του φαίνονται δε γελοία κάποια ποιήματα ενός Κρυστάλλη μιας και του θυμίζουν ιστορίες για μακρινούς προγόνους, τους οποίους στο κάτω-κάτω δεν έχει καν γνωρίσει. Τέλος, το πιο βαρετό μάθημα γι’ αυτόν είναι εκείνη η “Ελένη” ενός κάποιου Ευριπίδη. (“Μα πείραζε να ήταν η Μενεγάκη”; )

    Σε ποιους άραγε οφείλουμε τα εύσημα για όλες τις παραπάνω κατακτήσεις του -κάθε- Βαγγέλη και ποιους πρέπει να κατηγορήσουμε (ΑΝ πρέπει) για τις προαναφερθείσες ελλείψεις/αδυναμίες του; Μήπως τους γονείς; Τους δασκάλους και καθηγητές του; Την κοινωνία ολόκληρη; (Κι αλήθεια, υπάρχει τέτοια; Το τελευταίο είχε ξεκάθαρα αμφισβητήσει γνωστή, μακαρίτισσα πια, Βρετανή πολιτικός).

    Η άποψη λοιπόν του γράφοντα είναι πως η λέξη “δεξιότητες” εξηγεί πολλά από τα παραπάνω, εδώ και χρόνια μάλιστα. Πιο πριν κι απ’την εποχή που μιλούσαμε για ψηφιακή αλλοτρίωση (https://bit.ly/3b9LT6r), όταν κάποιοι Πληροφορικοί διαμαρτυρόμαστε τότε, επειδή στην Ελλάδα συνέχεαν την Επιστήμη μας με δεξιότητες όπως η … δακτυλογράφηση. Πριν ακόμη η πρώτη Υπουργός Παιδείας που μίλησε για δεξιότητες πει ότι: “Οι μαθητές μας ξέρουν να χτυπάνε τα πλήκτρα” και άρα για ποιον λόγο να διδάσκονται Πληροφορική; Δεξιότητες λοιπόν! Skills. Δεξιότητες αντί Εκπαίδευσης.

    Δεξιότητες όπως είναι η ικανότητα οδήγησης τροχοφόρου, το μαγείρεμα, η κομμωτική, το κλάδεμα, το κέντημα, η συναρμολόγηση μοντέλων κ.α. Γιατί δηλ. χρειάζομαι γνώσεις (knowledge) όπου αρκούν οι δεξιότητες (skills); Με απλά λόγια, αν ξέρω να βρίσκω την ορθογραφία μιας λέξης στο βικιλεξικό (ας πούμε), γιατί πρέπει να μάθω περισσότερα σχετικά με την Γλώσσα μου; Γιατί πρέπει να μπορώ να συντάσσω κείμενα με τις σκέψεις και τα επιχειρήματά μου για ένα πρόβλημα; Εκτός αν θέλω να γίνω π.χ. δημοσιογράφος, αλλά και πάλι θα τα μάθω αυτά μελλοντικά, σε κάποιο σχετικό Κολλέγιο απ’ τα τόσα που θα ιδρυθούν. 

    Ποιος ο λόγος να φορτώνεται το σχολικό πρόγραμμα (curriculum) με τέτοια πράγματα; Άκου: Γλώσσα Γ’ Γυμνασίου; Μα, δεν ξέρεις ήδη να μιλάς και να γράφεις στα 15 σου; Τι παραπάνω θα σου μάθουν επιτέλους στην “Γλώσσα”; Ή μήπως πρέπει να διαβάσεις Λογοτεχνία; Υπάρχουν άφθονα δωρεάν βιβλία ως αρχεία PDF στο διαδίκτυο. Τι θα κάνει το παιδί στον ελεύθερο χρόνο του; Άφησε λοιπόν το σχολείο να του διδάξει ουσιαστικότερα ( ; ) πράγματα που θα το βοηθήσουν να επιβιώσει αύριο μεθαύριο. Όπως π.χ. Επιχειρηματικότητα. Ή -ας πούμε- πως να βρίσκει πηγές δανεισμού. Ιδού ένα ωραιότατο θέμα για Έκθεση: “Αίτημα προς την τράπεζα”. Ή σωστότερα: “Αναζήτηση επενδυτή”.

    Αλλά και σχετικά με τις λεγόμενες “Θετικές” Επιστήμες. Τι χρειάζεται επιτέλους τόση Ευκλείδεια Γεωμετρία; Αντί να μάθω που χρησιμεύει το … βαρύκεντρο ενός τριγώνου ή πως να το βρίσκω, δεν είναι καλύτερο να μάθω πώς να βρίσκω δουλειά ή, ορθότερα, απασχόληση; Αντί να μαθαίνω μεθόδους προγραμματισμού (“διαίρει και βασίλευε”, “άπληστη μέθοδο” κλπ.), δεν είναι αποτελεσματικότερο να μάθω κατευθείαν το συντακτικό και τις βιβλιοθήκες π.χ. της Swift; Ή τέλος πάντων της όποιας “καυτής” (hot παιδιά, hot το λέμε) τεχνολογίας ζητάει σήμερα η … αγορά. Κι εν τέλει, για να μπορέσω π.χ. να χρησιμοποιήσω φτυάρι, πρέπει να ξέρω ότι αυτό είναι μοχλός 3ου είδους;

   Όλα τα παραπάνω μοιάζουν μεν λογικά, όμως η ερώτηση παραμένει: Τα σχολεία οφείλουν ή όχι να παρέχουν Παιδεία; Κι αν ναι, παιδεία δεν είναι “η καλλιέργεια της προσωπικότητας ενός ανθρώπου σε όλους τους τομείς: πνευματικό, ηθικό, σωματικό”; Έτσι τουλάχιστον βρίσκουμε στα λεξικά. Φυσικά υπάρχει και η εκπαίδευση. Δηλαδή: “Η διαδικασία μετάδοσης γνώσης και εμπειρίας καθώς και η καλλιέργεια και ανάπτυξη των δεξιοτήτων και ικανοτήτων ενός ατόμου σε σχολεία ή με άλλους τρόπους, προκειμένου να καταστεί ικανό στις επαγγελματικές και άλλες μετέπειτα υποχρεώσεις του”. Πόση από αυτήν όμως την διαδικασία πρέπει να λαμβάνει χώρα στα σχολεία και πόσα να γίνονται “με άλλους τρόπους”; Μήπως όταν οι δεξιότητες αφαιρούν χώρο και χρόνο από τις γνώσεις, περνάμε πια σε κατάρτιση αντί εκπαιδεύσεως; Μήπως -για να εξηγήσουμε και τον τίτλο του παρόντος κειμένου- χάνουμε σε μόρφωση; Δηλαδή σε ουσιαστικές γνώσεις και καλλιέργεια;

    Στο σημείο αυτό, θα αποτελούσε παράλειψη να μην αναζητήσουμε συνδρομή σε λόγια πιο καλλιεργημένων ανθρώπων, όπως π.χ. ο μεγάλος μας συνθέτης Μ. Χατζιδάκις: “Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια.” (Δικές μας οι υπογραμμίσεις).

    Ανεπίτρεπτο επίσης θα ήταν να αγνοήσουμε άρθρο (https://bit.ly/3CsSqos) ενός άλλου Ξανθιώτη, του Φιλόλογου και συγγραφέα Θανάση Μουσόπουλου. Εκεί μαθαίνουμε ότι ο Ισραηλινός ιστορικός Yuval Noah Harari (https://bit.ly/3jCy2Ky) στο έργο του: ‘21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα’ (https://tinyurl.com/m2s7dd38) γράφει σχετικά με τα της εκπαίδευσης: “Το τελευταίο πράγμα που πρέπει να δώσει μια δασκάλα στους μαθητές της είναι πληροφορίες. Διαθέτουν ήδη υπερβολικά πολλές. Χρειάζονται όμως την ικανότητα να βγάζουν νόημα από τις πληροφορίες, να μπορούν να διακρίνουν τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο και, κυρίως, να μπορούν να συνδυάσουν πολλές επιμέρους πληροφορίες για να φτιάξουν για ευρύτερη εικόνα για τον κόσμο”.

Θα ανταπαντήσει κανείς πως τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων συμπληρώνουν τα σημερινά προγράμματα σπουδών χωρίς να αντικαθιστούν “κανονικά” μαθήματα. Όμως πάλι τι σημαίνει αυτό; Ότι μεγαλώνει το διάστημα παραμονής των μαθητών στο σχολείο; Και αν πράγματι είναι έτσι, σε πόσο φόρτο αντέχουν τα παιδιά μας; Κι εν πάσει περιπτώσει, για ποιον λόγο πρέπει να αποκτά κανείς τόσες δεξιότητες εξ απαλών ονύχων;

Μήπως ώστε να “απασχολείται” (αντί “εργάζεται”) από νωρίς εκεί που τον/την χρειάζονται; Στα λεγόμενα sweatshops των 500€ το μήνα (αν είναι και τόσα); Και γιατί να μην έχει ακούσει ποτέ για έργα όπως π.χ. η “Αντιγόνη” του Σοφοκλή; Μήπως για να μην πολυπροβληματίζεται με όσα του ζητούν να κάνει; Τι θέλουμε τελικά από τα σχολεία και τους δασκάλους μας; Να γυρίσουν τους νέους σε μια κατάσταση η οποία θα παραπέμπει στην εισαγωγή της “Μάνας” του Μ. Γκόρκη; Ε, τότε ας κλείσουμε θυμίζοντας αυτό ακριβώς το απόσπασμα:

    Κάθε μέρα αντηχούσε πάνω απ’ τον εργατικό συνοικισμό, μέσα στη λιγδιασμένη και γεμάτη καπνούς ατμόσφαιρα, η σφυρίχτρα του εργοστασίου. Και τότε, υπακούοντας στο κάλεσμά της, ξετρύπωναν βιαστικά, σαν φοβισμένες κατσαρίδες, απ’ τα μικρά γκρίζα σπίτια τους άνθρωποι βλοσυροί, που δεν πρόφτασαν να ξεκουράσουν τα μούσκουλά τους. Μες στο κρύο μισοσκόταδο τραβούσαν πάνω στον άστρωτο δρόμο, που έβγαζε στα πέτρινα κελιά της φάμπρικας”. (Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου)

 

Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2020

To upskill myself or not to upskill? That is the question


 

 

 

 

Τον τελευταίο Νοέμβριο, βγήκε σε Δημόσια Διαβούλευση πρόταση σχεδίου νόμου σχετικά με μελλοντικές αλλαγές στη διαδικασία προσλήψεων στον Δημόσιο Τομέα (https://is.gd/OHNgVM). Εκεί (άρθρο 9) διαβάζει κανείς ότι η όλη διαδικασία περνάει πλέον στις αρμοδιότητες του ΑΣΕΠ και οι υποψήφιοι, ανεξαρτήτως των σπουδών τους εξετάζονται και σε: «[…] δεξιότητες γλωσσικού και αριθμητικού συλλογισμού, δεξιότητες ανάλυσης και επίλυσης προβλημάτων στον χώρο εργασίας, ιεράρχησης προτεραιοτήτων και ποιοτικής και αποδοτικής εργασίας». Επιπλέον, στην όλη συζήτηση γύρω από το θέμα, απαντώνται Αγγλικοί όροι όπως: Upskilling, micro-credentials (https://is.gd/7aZlhc) κλπ. Κυριαρχεί δε η (Ελληνική επιτέλους) λέξη: «Δεξιότητες».

Όπως σχολίασα και ο ίδιος στον ιστότοπο opengov.gr (http://www.opengov.gr/ypes/?p=7381#comments), οι εισηγητές της Κυβέρνησης λένε πως αν π.χ. κάποιος έχει σπουδάσει Μηχ/κός Η/Υ στο ΕΜΠ και προκηρυχθεί θέση ας πούμε στο Υπουργείο Εσωτερικών, ή στην ΗΔΙΚΑ, ή στην ΚΤΠ Α.Ε. ή σ’ένα Νοσοκομείο (Μηχανογράφηση κλπ.) θα του ζητήσουν να εξεταστεί σε όσα έχει σπουδάσει και επιπλέον σε «δεξιότητες γλωσσικού και αριθμητικού συλλογισμού, δεξιότητες ανάλυσης και επίλυσης προβλημάτων στον χώρο εργασίας, ιεράρχησης προτεραιοτήτων και ποιοτικής και αποδοτικής εργασία». Κι αναρωτιέμαι:  Δηλαδή και οι υποψήφιοι Παν. Εκπαίδευσης (ΠΕ) θα εξετάζονται σε τί; Στην ορθογραφία; Στις πράξεις της αριθμητικής; 

Με μεγάλη μου απογοήτευση λοιπόν είδα πως οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν μια χούφτα ανθρώπους στο να ιδρύσουμε την Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (www.epe.org.gr) πίσω στα 2001, εξακολουθούν δυστυχώς να υφίστανται. Συνεχίζει δηλ. η Ελληνική Πολιτεία να αντιμετωπίζει πολλές Επιστήμες ως δεξιότητες που αποκτώνται με σεμινάρια λίγων εβδομάδων και εξασφαλίζουν(;) –με λογικό τίμημα- την επαγγελματική αποκατάσταση των νέων. Προς τι λοιπόν η ίδρυση συγκεκριμένων Τμημάτων στα Πανεπιστήμια της χώρας; Γιατί να υπάρχουν ας πούμε Τμήματα Νοσηλευτικής, όταν μπορεί κάποιος να ολοκληρώσει τον αντίστοιχο κύκλο σπουδών σ’ ένα ΕΠΑΛ ή σ’ ένα ΙΕΚ ή ΚΕΚ και να έχει τη δυνατότητα, αφού φυσικά ελεγχθούν οι «δεξιότητες ανάλυσης και επίλυσης προβλημάτων στον χώρο εργασίας» κλπ, να διοριστεί ως νοσηλευτής/τρια στο ΕΣΥ; Κι ακόμη: Σε τι χρειάζονται τα Τμήματα Οικονομικών Σπουδών; Δεν αρκεί η θήτευση σε κάποιο λογιστικό γραφείο ώστε να μπορέσεις να αναλάβεις αύριο το Λογιστήριο π.χ. ενός ΟΤΑ; 

Καθώς στην Ελλάδα η Επιστήμη της Πληροφορικής τυχαίνει να είναι μια απ’ τις κυρίως πάσχουσες από στρεβλώσεις όπως οι παραπάνω, δεν μπόρεσα ν’ αποφύγω μια αναπόληση στα φοιτητικά κι ακόμα πιο πριν, στα μαθητικά μου χρόνια. Τα χρόνια δηλ. της Δευτεροβάθμιας αλλά και του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών του Παν. Κρήτης.

Μαθητή λοιπόν της Β’ Γυμνασίου με βρήκε το εγχειρίδιο χρήσης του υπολογιστή Commodore 64 (64 Kilobytes RAM) της ομώνυμης εταιρείας. Είχα ήδη την τύχη να έχω παίξει video games σε τέτοιους (8-bits) υπολογιστές σε σπίτια φίλων κι έτσι είχα άφθονες απορίες σχετικά με το πώς φτιάχνονται επιτέλους αυτά τα παιχνίδια! Καθόλου παράξενο λοιπόν που το εν λόγω εγχειρίδιο (γραμμένο στην Αγγλική φυσικά) μου άνοιξε αδιανόητους –ως τότε- ορίζοντες. Εννοείται πως το «ρούφηξα» σε μια μέρα: 6510 CPU instruction set, memory addresses, γλώσσα BASIC, PEEK, POKE, Video RAM, Sound Interface Device (SID) …. Ουάου! Πρέπει οπωσδήποτε να σπουδάσω «Υπολογιστές». Alea jacta est! Θα γίνω ο νέος Σταύρος Φασούλας (https://peoplepill.com/people/stavros-fasoulas/) που έγραψε το παιχνίδι Sanxion με την εξαιρετική μουσική του Prokofiev και το Quedex (aka: Quest for the ultimate DEXterity). Ίσως μπορέσω να έχω σχεδιάσει ένα τσιπ όπως το SID του Bob Yannes ως τα 24 μου! Θα γράψω κι εγώ ως τα 28 λογισμικό όπως το Visicalc. Όλο το μέλλον δικό μου!

Παραδόξως(;) σε καμια στιγμή δεν σκέφτηκα πως όλα τα παραπάνω ήταν απλώς δεξιότητες που θα μπορούσα να αποκτήσω χωρίς κατάλληλες σπουδές. Γι’ αυτό και στρώθηκα στο διάβασμα, ιδίως των μαθημάτων στα οποία θα εξεταζόμουν στις Πανελλαδικές. Έπρεπε οπωσδήποτε να εισαχθώ σε κάποιο Τμήμα Πληροφορικής από τα 3-4 που τότε υπήρχαν στην Ελλάδα. 

Εν τέλει, δόξα τω Θεώ, οι κόποι τριών και βάλε ετών ανταμείφθηκαν και βρέθηκα στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ηράκλειο (www.csd.uoc.gr). Εκεί λοιπόν έμαθα από πολύ νωρίς πως υπάρχουν κι άλλοι επεξεργαστές εκτός αυτών της Intel κι ότι τα CP/M και MS-DOS δεν ήταν τα μόνα Λειτουργικά Συστήματα στον κόσμο. Υπήρχαν όμως ακόμη πολλοί «μύθοι» στους οποίους πίστευα. Κι είναι πραγματικά τραγικό ότι όσα φαινόταν τότε (1991) φυσιολογικά στον χώρο, εξακολουθούν να φαίνονται έτσι και σήμερα. Συγκεκριμένα: Η στρέβλωση ότι για να γίνεις προγραμματιστής αξιώσεων αρκεί να ξέρεις μια δημοφιλή γλώσσα προγραμματισμού (όπως ήταν εκείνον τον καιρό η C ή η Pascal) κυριαρχούσε. Στην Ελλάδα υπήρχε τότε –καλώς ή κακώς- κόσμος που έγραφε σε Clipper εφαρμογές για λογιστικά γραφεία και πλούτιζε εντός μηνών. Άρα σε τι χρειαζόταν οι Πανεπιστημιακές σπουδές;

Εύλογο λοιπόν ήταν να σκεφτώ ό,τι πάνω-κάτω σκεφτόταν σχεδόν όλοι οι σπουδαστές των διαφόρων κολλεγίων της εποχής: Άμα μάθω καλά την τάδε γλώσσα προγραμματισμού, μπορώ να κάνω τα πάντα. Κι ένα απ’ τα πρώτα πράγματα που ήθελα να κάνω, ήταν να φτιάξω τον δικό μου compiler. Στην πραγματικότητα είχα εντυπωσιαστεί όταν έμαθα πως στο Τμήμα, και δη στο 3ο έτος, θα γράψουμε τον δικό μας μεταγλωττιστή της δικιάς μας γλώσσας προγραμματισμού. Ουάου και πάλι! Μ' ένα ερωτηματικό όμως πια: Και γιατί να περιμένω το 3ο έτος; Ξέρω (;) προγραμματισμό, οπότε θα το κάνω από τώρα και θα το έχω έτοιμο στο μάθημα ΗΥ340 του 5ου εξαμήνου.  Κι ας μου φώναζε ο εμπειρότερος και πιο ψαγμένος συμφοιτητής Αλέξης Π. ότι: «Πρέπει να έχεις σοβαρό θεωρητικό υπόβαθρο για να πας να γράψεις μια Γλώσσα Προγραμματισμού». Συγκεκριμένα, δεν ήταν τυχαίο που το μάθημα ΗΥ340 («Γλώσσες & Μεταφραστές») είχε ως προαπαιτούμενα –μεταξύ άλλων- τα Δομές Δεδομένων και Θεωρία Υπολογισμού.

Αλλά πού να καταλάβω! Αφού στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου είχα βρει το κλασικό: «Brinch Hansen on Pascal Compilers» (https://is.gd/MWdO2K) όπου ο Hansen παρέθετε ως επίλογο όλον τον πηγαίο κώδικα ενός μεταγλωττιστή της Pascal, γραμμένον σε … Pascal. Και γιατί ο –μακαρίτης πια- Δανός και όχι εγώ δηλαδή; Ανοίγοντας εδώ μικρή παρένθεση, να αναφέρω ότι τότε ήμουν φανατικός θαυμαστής της γλώσσας Pascal. Όχι μόνο γιατί μου φαινόταν «Ferrari» μπροστά στο «Zastava» της Basic του ZX-Spectrum ας πούμε (10 LET X=1) με την οποία … ανδρωθήκαμε, αλλά κι επειδή ήταν τόσο μα τόσο δομημένη: Επιτρέπει π.χ. δήλωση υποπρογράμματος τοπικά• μέσα σε άλλο υποπρόγραμμα. Πόσες σύγχρονες, σημερινές γλώσσες προγραμματισμού το κάνουν; Τέλος παρένθεσης.

Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα, έφη Αλέξης. Sun Sparcstations έχομεν (στο Τμήμα). Unix με gcc (https://gcc.gnu.org) έχομεν. Εργαλεία ( aka: Software) όσα θες: Lex, Flex, Yacc, Bison, you name it.  Τι να μας πει ο Per Brinch Hansen με την ταπεινή UCSD Pascal; «Άντε να σε δω» (πάλι ο Αλέξης). Κι έτσι τελικά ξεκίνησα τέτοιο εγχείρημα χωρίς ιδέα περί context free grammars (CFG), ντετερμινιστικά (και μη) αυτόματα, LALR parsers κλπ, κλπ. Χωρίς εφόδια δηλαδή. Πού πήγαινα ο … Καραμήτρος; Έτσι και μ’ έβλεπε από καμιά μεριά (στο 1ο έτος ήμουν) να προσπαθώ να γράψω κώδικα ο συμπατριώτης μας ο Χρ. Παπαδημητρίου (https://is.gd/mcxSxR) θα μ’ έπνιγε με τα ίδια του τα χέρια· αν βέβαια είχε αποφύγει νωρίτερα το εγκεφαλικό.

Το ρεζουμέ είναι πως αν και –πέρα από χρόνο- έχασα και χρήμα (τα ποτά του στοιχήματος με τον περιβόητο Αλέξη)· εν τέλει ωφελήθηκα, διότι επιτέλους κατάλαβα πως δεν αρκεί που ήξερες κάποτε πως το INT 27h στο MS-DOS  σημαίνει “Terminate and Stay Resident-TSR”, ώστε να βγεις στην πιάτσα και να δηλώσεις «προγραμματιστής συστημάτων». Κι ούτε γίνεσαι σήμερα «κομπιουτεράς» επειδή εγκατέστησες τα … «σπασμένα» Windows 10 στον Η/Υ του γείτονα. Ή επειδή κατέβασες και εγκατέστησες το Libreoffice στο laptop της φοιτήτριας ανιψιάς σου.  Ούτε –παλιότερα- αν είχες προσθέσει τις γραμμές: 

@echo off

cd \Windows

win

στο τέλος του αρχείου C:\Autoexec.bat του αφεντικού. Είχε μεν ο τελευταίος εντυπωσιαστεί μιας και πια ξεκινούσαν αυτόματα τα Windows 3.11 με το που πάταγε το power on, αλλά όχι τόσο ώστε να σου δώσει αύξηση. Ούτε είναι η MS-Access το καλύτερο, πόσο μάλλον το  μοναδικό (!) σύστημα RDBMS. Και ναι, μάντεψε κάτι: Όντως μας ενδιαφέρει αν η Βάση Δεδομένων μας είναι ομαλοποιημένη σε 4NF. Και καμιά φορά, για να λύσεις κάποιο πρόβλημα στο τοπικό σου δίκτυο, ίσως χρειαστεί να έχεις καταλάβει τι είναι το ARP table.

Έλα όμως που δεν τα είχε πει κανείς αυτά  τότε (‘90s) ούτε στους πολίτες, πόσο μάλλον στους κυβερνώντες. Οι οποίοι είχαν εισάγει την Πληροφορική στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση διορίζοντας … Γυμναστές, Θεολόγους, Χημικούς κλπ. για να την διδάξουν. Ενδεικτικά για το τι άνθρωποι βρισκόντουσαν σε τι θέσεις, ο τότε υφυπουργός Παιδείας έχει καταδικαστεί σε κάθειρξη 15 ετών (με αναστολή) και δήμευση περιουσίας για υπόθεση τοκογλυφίας. Είχε δε εμπλακεί και σε υπόθεση πλαστογραφίας, αλλά αθωώθηκε στο Εφετείο.  Και μπορεί η μεν τότε στρέβλωση με τους διδάσκοντες την Πληροφορική να έχει πια –μερικώς κατ’ εμέ- αποκατασταθεί, όμως η σύγχυση της Επιστήμης μας με δεξιότητα (όπως είναι π.χ. η οδήγηση αυτοκινήτου) παραμένει. Κι όχι απλά παραμένει, αλλά νομοσχέδια όπως το αναφερόμενο στην αρχή του παρόντος την ενισχύουν! Ενισχύουν –με το αζημίωτο για μερικούς- την μακράν εσφαλμένη πεποίθηση ότι Πληροφορική είναι η γνώση χρήσης του τάδε πακέτου λογισμικού, είτε αυτό είναι το Office 365 είτε ένα IDE όπως το Microsoft Visual Studio.

Κι όπως εγώ δεν κατάφερα (στο 1ο έτος) να γράψω έναν μεταγλωττιστή κι ας ήξερα καλά(;) 1-2 Γλώσσες προγραμματισμού, έτσι και σήμερα θα ανέμενε κανείς να μην θεωρείται ούτε καν «Προγραμματιστής», πόσο μάλλον «Πληροφορικός» κάποιος/α που γνωρίζει να αξιοποιεί το Visual Studio ή το Eclipse ή το περιβάλλον Ruby on Rails ή, ή … Σαν να δηλώνεις Γεωπόνος επειδή έχεις καλλιεργήσει αποδοτικά 20 διαφορετικά φυτά στον κήπο σου. Η διαφορά είναι πως ενώ είναι απίθανο να διαβάσουμε πουθενά για … σεμινάρια φυσιολογίας φυτών ή βοτανικής ή φυτοπαθολογίας ή εδαφολογίας που αίφνης σε κάνουν δυνάμει μέλος του ΓΕΩΤΕΕ σε 3 μήνες, το διαδίκτυο βρίθει αγγελιών του στυλ: “Μάθε να αναπτύσσεις εφαρμογές μέσα στο καλοκαίρι και βρες δουλειά με μισθό άνω των 1000€”.  Οι προσφέροντες τέτοιου είδους υπηρεσίες, σίγουρα δεν έχουν διαβάσει το εξαιρετικό υπερκείμενο: “Teach Yourself Programming in ten years” (https://norvig.com/21-days.html), όπου γίνεται αναφορά και στην Ιπποκράτεια ρήση: “Η τέχνη είναι μεγάλη, η ζωή είναι σύντομη”.  

Σήμερα λοιπόν, η κατάσταση στον χώρο των ΤΠΕ εξακολουθεί να θυμίζει αρκετά την προαναφερθείσα, χρυσή για ορισμένους, δεκαετία του ‘90· όταν πωλούνταν πιστοποιητικά γνώσης χειρισμού συγκεκριμένου λογισμικού αυτοματισμού γραφείου ή Λειτ. Συστήματος (κάποιοι τα διαφήμιζαν ως: “Ευρωπαϊκές άδειες οδήγησης υπολογιστή”) με τα οποία μπορούσε ο Φιλόλογος π.χ. να διοριστεί καθηγητής Πληροφορικής στη Δευτεροβάθμια. Κι όλα αυτά σε 1-2 μήνες το πολύ. Γιατί να ταλαιπωρείται ο κόσμος με μαθήματα εξαμήνου όπως “Δόμες Δεδομένων” ή “Αλγόριθμοι & Πολυπλοκότητα” κ.α. ; Σιγά. Πληροφορική είναι να “ξέρεις να χτυπάς τα πλήκτρα” όπως χαρακτηριστικά είχε πει (Σοσιαλίστρια) Υπουργός Παιδείας πριν μια δεκαετία περίπου. Τι να κάνουμε; Βλέπετε, η ... “ευελφάλεια” (aka: “flexicurity”) σχετίζεται και με το διαρκές κυνήγι απόκτησης δεξιοτήτων. Όχι γνώσεων (πολύ χρονοβόρο), ούτε καλλιέργειας. Οι δεξιότητες μας ενδιαφέρουν: Το χτένισμα, το μαγείρεμα, η δακτυλογράφηση κ.τ.ό. Πώς θα εξυπηρετούμε τους “ξένους;” Τους “πελάτες;” Τον CEO; Ποιοι επιτέλους θα φέρουν την ανάπτυξη;

 Αλίμονο. Αν μόνο αναγνωριζόταν η αξία της Επιστήμης μας και όσων την θεραπεύουν όπως γίνεται στο εξωτερικό, πόσο ωφελημένη θα έβγαινε η ίδια η χώρα μας! Θυμίζω εδώ την ρήση κάποιου: Η παραγωγή λογισμικού είναι μια αποδοτική “βιομηχανία” που δεν έχει την ανάγκη πρώτων υλών και ούτε απαιτεί γιγάντιες επενδύσεις σε υλική υποδομή. Κι ως κατακλείδα, μια άλλη ατάκα. Η δήλωση ενός -δημοφιλούς ως τα σήμερα- πρώην Πρωθυπουργού σχετικά με τους συμπατριώτες μας: “Δεν θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης”. 

Φευ. Αποδεικνύεται πως ούτε ο ίδιος ο μακαρίτης δεν πίστευε σ’αυτό!